วิจัยครั้งนี้ เป็นการศึกษาวิเคราะห์การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1. เพื่อศึกษาการปกครองของพระเจ้าอโศกมหาราช 2. เพื่อศึกษาการปกครองแบบธรรมวิชัย และ 3. เพื่อวิเคราะห์คุณค่าและประโยชน์การปกครองตามแบบธรรมวิชัย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสารที่มีปรากฏในพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา ตำรา และงานเขียนทางวิชาการทางพระพุทธศาสนา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า 1. การปกครองของพระเจ้าอโศกมหาราช พระองค์ทรงนำหลักการปกครองและแนวคิดทางพระพุทธศาสนามาใช้เป็นกุศโลบายในการปกครอง เพื่อสร้างความชอบธรรมและดำรงไว้ซึ่งอำนาจในการปกครองให้มีเสถียรภาพมากที่สุด เกี่ยวกับการปกครองบ้านเมือง ต้องมีคุณสมบัติของการเป็นผู้นำที่ดี จะต้องอาศัยธรรมเป็นหลักในการปกครอง สร้างบุคคลให้มี ธรรมราชาในจิตใจมีภาวะผู้นำทางการเมืองกับความเป็นธรรมราชามุ่งเน้นพัฒนาภาวะผู้นำทางการเมือง คือ มุ่งพัฒนาตน ได้แก่ พัฒนาตัวของผู้นำเอง โดยใช้หลักแห่งความเข้าใจ และการมีฐานแห่งความเป็นธรรมที่สถิตอยู่ในใจ เป็นต้น มุ่งพัฒนาผู้ใต้การปกครอง คือด้านพฤติกรรม ด้านจิตใจ และด้านสติปัญญา พัฒนาองค์รวมของสังคม โดยยึดกรอบศีลธรรมเป็นหลัก ในขณะเดียวกันก็กำหนดกฎหมายเป็นเครื่องส่งเสริมสนับสนุนศีลธรรม โดยอาศัยหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเป็นแนวคิดหลักในการปกครองบ้านเมือง มุ่งเน้นหลักปฏิบัติ โดยนำหลักธรรมดังกล่าวลงสู่การปฏิบัติ เผยแผ่ สั่งสอน ประชาชนทั่วไป 2. การปกครองแบบธรรมวิชัย พระเจ้าอโศกมหาราชทรงปกครองบ้านเมืองโดย ใช้หลักพรหมวิหารธรรม 4 ไม่ขาดและไม่ทำลาย เป็นตัวอย่างแก่ผู้นำบริษัทและเจ้าขุนมูลนายทั้งสมัยโบราณกาลและสมัยปัจจุบันอย่างยิ่ง เป็นมหาราชในอุดมคติ พระองค์ทรงใช้ หลัก"ธรรมราชา"คือการปกครองบ้านเมืองโดยธรรม “ธรรมวิชัย”เป็นหลักการปกครอง พระมหากษัตริย์ต่างเมืองต่างประเทศทั้งสมัยอดีตจนสมัยปัจจุบันได้กระทำตามจนบ้านเมืองของตนเจริญรุ่งเรือง ทรงปกครองอาณา ประชาราษฎร์ประดุจ พ่อปกครองลูก หรือทรงปกครองแผ่นดินโดยธรรม ส่งเสริมกิจการสาธารณูปการ สวัสดิการสังคม ทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม การจัดบริการสาธารณประโยชน์ และสังคมสงเคราะห์ สร้างศิลาจารึกสื่อสารเสริมธรรม ประกาศหลักการแห่งเสรีภาพ แถลงเรื่องที่เป็นนโยบายของรัฐในทางธรรม ที่จะให้ผู้บริหารปกครองท้องถิ่นนำไปสั่งสอนประชาชน แต่งตั้ง ธรรมมหาอำมาตย์ เป็นทูตแห่งธรรมในการเผยแผ่ พระธรรม โดยพระองค์ก็เสด็จธรรมยาตราไปยัง พุทธสถานทุกแห่ง เพื่อศึกษาและปฏิบัติธรรม การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช พบว่า บทบาทด้านทาน ทรัพย์และอำนาจเป็นเครื่องมือในการสร้างสรรค์ทำความดีงามและประโยชน์สุขให้แก่ประชาชน ตลอดจนให้การอุปถัมภ์บำรุงพระพุทธศาสนา พระเจ้าอโศกมหาราชทรงโปรดให้สร้างอารามวิหารไว้เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ จำนวน 84,000 แห่ง และจารึก 3.
วิจัยครั้งนี้ เป็นการศึกษาวิเคราะห์การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1. เพื่อศึกษาการปกครองของพระเจ้าอโศกมหาราช 2. เพื่อศึกษาการปกครองแบบธรรมวิชัย และ 3. เพื่อวิเคราะห์คุณค่าและประโยชน์การปกครองตามแบบธรรมวิชัย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสารที่มีปรากฏในพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา ตำรา และงานเขียนทางวิชาการทางพระพุทธศาสนา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า 1. การปกครองของพระเจ้าอโศกมหาราช พระองค์ทรงนำหลักการปกครองและแนวคิดทางพระพุทธศาสนามาใช้เป็นกุศโลบายในการปกครอง เพื่อสร้างความชอบธรรมและดำรงไว้ซึ่งอำนาจในการปกครองให้มีเสถียรภาพมากที่สุด เกี่ยวกับการปกครองบ้านเมือง ต้องมีคุณสมบัติของการเป็นผู้นำที่ดี จะต้องอาศัยธรรมเป็นหลักในการปกครอง สร้างบุคคลให้มี ธรรมราชาในจิตใจมีภาวะผู้นำทางการเมืองกับความเป็นธรรมราชามุ่งเน้นพัฒนาภาวะผู้นำทางการเมือง คือ มุ่งพัฒนาตน ได้แก่ พัฒนาตัวของผู้นำเอง โดยใช้หลักแห่งความเข้าใจ และการมีฐานแห่งความเป็นธรรมที่สถิตอยู่ในใจ เป็นต้น มุ่งพัฒนาผู้ใต้การปกครอง คือด้านพฤติกรรม ด้านจิตใจ และด้านสติปัญญา พัฒนาองค์รวมของสังคม โดยยึดกรอบศีลธรรมเป็นหลัก ในขณะเดียวกันก็กำหนดกฎหมายเป็นเครื่องส่งเสริมสนับสนุนศีลธรรม โดยอาศัยหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเป็นแนวคิดหลักในการปกครองบ้านเมือง มุ่งเน้นหลักปฏิบัติ โดยนำหลักธรรมดังกล่าวลงสู่การปฏิบัติ เผยแผ่ สั่งสอน ประชาชนทั่วไป 2. การปกครองแบบธรรมวิชัย พระเจ้าอโศกมหาราชทรงปกครองบ้านเมืองโดย ใช้หลักพรหมวิหารธรรม 4 ไม่ขาดและไม่ทำลาย เป็นตัวอย่างแก่ผู้นำบริษัทและเจ้าขุนมูลนายทั้งสมัยโบราณกาลและสมัยปัจจุบันอย่างยิ่ง เป็นมหาราชในอุดมคติ พระองค์ทรงใช้ หลัก"ธรรมราชา"คือการปกครองบ้านเมืองโดยธรรม “ธรรมวิชัย”เป็นหลักการปกครอง พระมหากษัตริย์ต่างเมืองต่างประเทศทั้งสมัยอดีตจนสมัยปัจจุบันได้กระทำตามจนบ้านเมืองของตนเจริญรุ่งเรือง ทรงปกครองอาณา ประชาราษฎร์ประดุจ พ่อปกครองลูก หรือทรงปกครองแผ่นดินโดยธรรม ส่งเสริมกิจการสาธารณูปการ สวัสดิการสังคม ทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม การจัดบริการสาธารณประโยชน์ และสังคมสงเคราะห์ สร้างศิลาจารึกสื่อสารเสริมธรรม ประกาศหลักการแห่งเสรีภาพ แถลงเรื่องที่เป็นนโยบายของรัฐในทางธรรม ที่จะให้ผู้บริหารปกครองท้องถิ่นนำไปสั่งสอนประชาชน แต่งตั้ง ธรรมมหาอำมาตย์ เป็นทูตแห่งธรรมในการเผยแผ่ พระธรรม โดยพระองค์ก็เสด็จธรรมยาตราไปยัง พุทธสถานทุกแห่ง เพื่อศึกษาและปฏิบัติธรรม การปกครองแบบธรรมวิชัยของพระเจ้าอโศกมหาราช พบว่า บทบาทด้านทาน ทรัพย์และอำนาจเป็นเครื่องมือในการสร้างสรรค์ทำความดีงามและประโยชน์สุขให้แก่ประชาชน ตลอดจนให้การอุปถัมภ์บำรุงพระพุทธศาสนา พระเจ้าอโศกมหาราชทรงโปรดให้สร้างอารามวิหารไว้เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ จำนวน 84,000 แห่ง และจารึก 3.
วิเคราะห์คุณค่าและประโยชน์การปกครองตามแบบธรรมวิชัย พบว่า พระองค์ทรงใช้ระบอบประชาธิปไตยเต็มที่ แต่เอนไป ทางด้านปิตาธิปไตย คือ ทรงปกครองอาณาประชาราษฎร์ประดุจพ่อปกครองลูก และพระองค์ทรงครองแผ่นดินโดยธรรม ทรงส่งเสริมกิจการสาธารณูปการ สวัสดิการ สังคม และทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม การจัดบริการสาธารณประโยชน์ และสังคมสงเคราะห์ เช่น บ่อน้ำ ที่พักคนเดินทาง ปลูกสวน สงวนป่า ตั้งโอสถศาลา หรืออาโรคยาศาลา โรงพยาบาล สำหรับคนและสัตว์ทรงให้ขุดบ่อน้ำ ปลูกต้นไม้ สร้างถนนหนทางเชื่อมต่อให้กว้างขวางทั่วถึง สร้าง ที่พักคนเดินทาง สร้างอ่างเก็บน้ำ สร้างสถานพยาบาลคนและสัตว์ ให้การศึกษาแก่ประชาชน ทำศิลาจารึกประกาศธรรม แถลงเรื่องที่เป็นนโยบายของรัฐในทางธรรม ที่จะให้ผู้บริหารปกครอง ท้องถิ่นนำไปสั่งสอนประชาชน ด้วยการไม่เข่นฆ่าล้างผลาญสังหารเพื่อนมนุษย์ ตั้งตนอยู่ในธรรม ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาด้วยการสร้างวัด แต่ตั้งธรรมมหาอำมาตย์เป็นทูตแห่งธรรมในการ เผยแผ่ พระธรรมคำ สั่งสอน โดยพระองค์ก็เสด็จ “ธรรมยาตรา” ไปยังพุทธสถานทุกหนทุกแห่งเพื่อศึกษา สืบค้น และเผยแผ่พระธรรมด้วยพระองค์เอง โดยมีข้าราชบริพาร มุขมนตรี และประชาชนจำนวน มากโดยเสด็จกันเป็นขบวนใหญ่อย่างเอิกเกริกอย่างเป็นทางการ ซึ่งก่อให้เกิดเป็นราชประเพณีที่กษัตริย์ฝ่ายพุทธทุกพระองค์ทรงเจริญรอยตาม
The objectives of this research are as follows: 1. To study the governance of King Asoka the Great, 2.To study the Dharmavijaya governance, and 3.To analyze the values and benefits of the Dhammavijaya governance. The data of this qualitative research were collected from the Tipitaka, Commentaries, supreme supplications, textbooks and academic writings on Buddhism. The data were analyzed by content analysis and the study results were presented in a descriptive method. The study results showed that: 1. King Asoka the Great integrated the principles of governance and Buddhist concepts as a means of governing in order to create legitimacy and to maintain the most stable power of governance. The governance of the country must have the qualities of a good leader, rely on dharma as the principle of governance, create a person to have Dhammaraja in the mind, and have political leadership with fairness. Developing political leadership is to focus on self-improvement, i.e., the development of the leader himself, using the principles of understanding and having a foundation of justice in the heart. The aims to develop those under the ruling are to develop their behaviors, psychology, and intellectual. To develop the holistic society is by adhering to the moral framework. At the same time, the law was established to promote morality. By relying on the principles of Buddhism as the main idea of governing the country, focus was on bringing the aforementioned principles into practice, propagating and teaching the general public. 2. Dhammavijaya style of government that King Asoka the Great used to rule the country was based on Brahmavihara Dhamma. It is a great example for company leaders and lords in both ancient and modern times. An ideal maharaja He used was the principles of "Dhammaraja", to govern the country with justice, and Dhammavijaya" as the principle of governance. Foreign monarchs in foreign countries, both past and present, have followed him until their countries were prosperous. King Ashoka the Great ruled the kingdom like fathers and children or ruled the land with righteousness, promoted public utilities, social welfare, preserved arts and culture, public benefits, organization and social work, and built a stone inscription for communication to enhance the Dhamma. He declared the principle of liberty, stated the state's policy in a moral way by allowing local administrators to teach people as ambassadors of Dhamma. The king himself travelled to the holy places to study and practice Dhamma. The Dhammavijaya style of King Asoka the Great indicated that the role of alms, wealth and power is a tool for creating good deeds and benefiting the people.\ as well as giving patronage to Buddhism. King Asoka the Great ordered the construction of monasteries to contain 84,000 Buddha relics and inscriptions. 3. Analyzing the values and benefits of governance according to the Dhammavijaya style, it was found that His Highness fully utilized the democratic regime, but leaned towards the patriarchy, which was to rule the kingdom like a father and son and he ruled the land with righteousness. His Majesty promoted public utilities and social welfare, and preserved arts and culture, public benefits, organization and social welfare; such as wells, shelters for travelers, planting gardens, forest reserves, setting up medicine pavilion or Arogaya pavilion, hospitals for people and animals, to dig wells, plant trees, build extensive roads, build shelters for travelers, build reservoirs and hospitals for people and animals, educate people, make stone inscriptions, and proclaim the Dhamma. The king stated the state policy in a moral way by letting the administrators in the locals to teach people, not slaughtering and killing the fellow humans, set oneself in Dhamma, supporting Buddhism by building temples and set up the Dhamma patriarch as an ambassador of Dhamma in propagating the Dharma and teachings. His Highness went "Dhammayatra" to Buddhist places to study, search and propagate the Dhamma by himself accompanied by vassals, chief ministers and a number of people with great formal pomp which gave rise to a royal tradition which every Buddhist king has followed in his footsteps.