วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพปัญหายาเสพติดและแนวทางแก้ไข 2) ศึกษาหลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องในการแก้ไขปัญหายาเสพติด 3) ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการแก้ไขปัญหายาเสพติดตามหลักพุทธธรรม ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากพระไตรปิฎก อรรถกถา หนังสือ เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนตุลาคม 2560–มิถุนายน 2561 ผลการวิจัยพบว่า: ปัญหายาเสพติดให้โทษเป็นปัญหาใหญ่ และสำคัญมาก เป็นปัญหาที่แพร่ระบาดไปทุกชุมชน เมื่อคนตกเป็นทาสยาเสพติด ไม่ว่าจะชนิดใดก็ตาม ก็ย่อมจะผลเสียทั้งต่อร่างกายและจิตใจของผู้เสพ ตลอดจนเป็นปัญหาแก่สังคม เช่น ปัญหาอาชญากรรม ปัญหาครอบครัวแตกแยก ปัญหาความปลอด ภัยในชีวิต และทรัพย์สิน องค์ประกอบที่เป็นปัจจัยสำคัญที่เอื้ออำนวยต่อการติดยาเสพติด ก็คือ ตัวบุคคล และสภาพแวดล้อม แนวทางในการแก้ไขปัญหายาเสพติด จึงมุ่งเน้นไปที่ตัวบุคคล และการมีส่วนร่วมของครอบครัว หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และองค์กรทางด้านพระพุทธศาสนา ในพระพุทธศาสนาถือว่าเจตนา คือ ความจงใจเป็นสิ่งที่จูงใจในการเสพยาเสพติด หลักพุทธธรรมเป็นหลักปฏิบัติอันเป็นระบบเพื่อให้มนุษย์ดำรงชีวิตอย่างมีระบบระเบียบ มีแบบแผนที่ดีงามสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างสันติสุข ที่เรียกว่า มัชฌิมาปฏิปทา หลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องเพื่อเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหายาเสพติด ได้แก่ หลักอริยสัจ หลักสังคหวัตถุ 4 หลักฆราวาสธรรม 4 หลักพรหมวิหาร 4 หลักเบญจศีลเบญจธรรม หลักกตัญญูกตเวทิตา หลักกัลยาณมิตร หลักมิตรแท้มิตรเทียม หลักอริยสัจ 4 เป็นแนวทางเพื่อวิเคราะห์ถึงสภาพปัญหาของการติดยาเสพติด กล่าวคือ ทุกข์ คือการกำหนดให้รู้จักสภาพปัญหา อันเนื่องมาจากการติดยาเสพติด สมุทัย คือการกำหนดเหตุแห่งทุกข์ คือการเสพยาเสพติด นิโรธ คือการดับทุกข์ โดยกำหนดเป้า หมาย ที่ต้องการแก้ไขปัญหาจากการติดยาเสพติด มรรค เป็นการกำหนดแนวปฏิบัติที่จะนำไปใช้ในการแก้ไขปัญหายาเสพติด มรรคมีองค์ 8 ซึ่งสงเคราะห์เป็นหลักไตรสิกขา คืออธิศีลสิกขา อธิจิตสิกขา อธิปัญญาสิกขา โดยเริ่มจากการฝึกหัดด้านอธิศีลสิกขาก่อน เพื่อให้ศีลเป็นบาทฐานในจิตใจ จนเกิดเป็นสมาธิในอธิจิตสิกขา และก็จบลงด้วยปัญญา กระบวนการหลักไตรสิกขานี้ เป็นการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพปัญหายาเสพติดและแนวทางแก้ไข 2) ศึกษาหลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องในการแก้ไขปัญหายาเสพติด 3) ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการแก้ไขปัญหายาเสพติดตามหลักพุทธธรรม ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากพระไตรปิฎก อรรถกถา หนังสือ เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนตุลาคม 2560–มิถุนายน 2561 ผลการวิจัยพบว่า: ปัญหายาเสพติดให้โทษเป็นปัญหาใหญ่ และสำคัญมาก เป็นปัญหาที่แพร่ระบาดไปทุกชุมชน เมื่อคนตกเป็นทาสยาเสพติด ไม่ว่าจะชนิดใดก็ตาม ก็ย่อมจะผลเสียทั้งต่อร่างกายและจิตใจของผู้เสพ ตลอดจนเป็นปัญหาแก่สังคม เช่น ปัญหาอาชญากรรม ปัญหาครอบครัวแตกแยก ปัญหาความปลอด ภัยในชีวิต และทรัพย์สิน องค์ประกอบที่เป็นปัจจัยสำคัญที่เอื้ออำนวยต่อการติดยาเสพติด ก็คือ ตัวบุคคล และสภาพแวดล้อม แนวทางในการแก้ไขปัญหายาเสพติด จึงมุ่งเน้นไปที่ตัวบุคคล และการมีส่วนร่วมของครอบครัว หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และองค์กรทางด้านพระพุทธศาสนา ในพระพุทธศาสนาถือว่าเจตนา คือ ความจงใจเป็นสิ่งที่จูงใจในการเสพยาเสพติด หลักพุทธธรรมเป็นหลักปฏิบัติอันเป็นระบบเพื่อให้มนุษย์ดำรงชีวิตอย่างมีระบบระเบียบ มีแบบแผนที่ดีงามสามารถอยู่ในสังคมได้อย่างสันติสุข ที่เรียกว่า มัชฌิมาปฏิปทา หลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องเพื่อเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหายาเสพติด ได้แก่ หลักอริยสัจ หลักสังคหวัตถุ 4 หลักฆราวาสธรรม 4 หลักพรหมวิหาร 4 หลักเบญจศีลเบญจธรรม หลักกตัญญูกตเวทิตา หลักกัลยาณมิตร หลักมิตรแท้มิตรเทียม หลักอริยสัจ 4 เป็นแนวทางเพื่อวิเคราะห์ถึงสภาพปัญหาของการติดยาเสพติด กล่าวคือ ทุกข์ คือการกำหนดให้รู้จักสภาพปัญหา อันเนื่องมาจากการติดยาเสพติด สมุทัย คือการกำหนดเหตุแห่งทุกข์ คือการเสพยาเสพติด นิโรธ คือการดับทุกข์ โดยกำหนดเป้า หมาย ที่ต้องการแก้ไขปัญหาจากการติดยาเสพติด มรรค เป็นการกำหนดแนวปฏิบัติที่จะนำไปใช้ในการแก้ไขปัญหายาเสพติด มรรคมีองค์ 8 ซึ่งสงเคราะห์เป็นหลักไตรสิกขา คืออธิศีลสิกขา อธิจิตสิกขา อธิปัญญาสิกขา โดยเริ่มจากการฝึกหัดด้านอธิศีลสิกขาก่อน เพื่อให้ศีลเป็นบาทฐานในจิตใจ จนเกิดเป็นสมาธิในอธิจิตสิกขา และก็จบลงด้วยปัญญา กระบวนการหลักไตรสิกขานี้ เป็นการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
The thesis served its specific purposes: 1) to study states of drug problems and solutions to drug problems, 2) to sort out key Buddhist teachings for tackling drug problems, and 3) to analyze solutions to drug problems. As the documentary research, it was derived from the qualitative methodology. Data were studied out of The Tipitaka, commentaries, books and relevant research undertakings, collected between October B.E. 2560 and June B.E. 2561. Findings are as follows:P Drug problems have been treated as mammoth and paramount setbacks; they have inflicted on drug addicts in every community. As such, falling prey to drugs of any types whatsoever have adverse effects to addicts’ physical and mental health. Still worst, drug addicts trigger such social problems as criminal offences, broken families, including life and asset securities. Elements treated as significant factors favourable to drug problems are individuals associated with environments. As a result, guidelines on solving them have to put the emphasis on individuals, families’ participations, government and private sectors, and Buddhist organizations. In Buddhism, volition is a motive of taking drugs. Key Buddhist teachings as a practical system of rules to let human beings retain social systems and orders of their life are called ‘Middle Way.’ Buddhist key teachings as guidelines on solutions to drug problems are: 1) Four Noble Truths, 2) Four Virtues for a Goo Household Life, 3) Four Sublime States of Mind, 4) Five Precepts and Five Ennobling Virtues, Qualities of being grateful persons, and Virtues for True Friends. Four Noble Truths brought into use as a guideline on analyzing states of drug problems have found: determining sufferings to perceive drug problems, determining causes of sufferings to realize states of drug problems, determining cessation of sufferings to set goals to solve drug problems, and determining the path leading to cessation of sufferings to act to solve them. In addition, the process of Noble Eightfold Path can be implemented to solve drug problems since they can be synthesized into threefold trainings - morality, concentration and wisdom. First and foremost to tackle the problems, the practice ought to begin with morality as the mental foundation. Then, observance of concentration must as a stepping stone to concentration that leads to wisdom at the end. With the process of threefold trainings, it is believed that drug problems can be somewhat alleviated.