วิทยานิพนธ์นี้ เป็นการศึกษาวิจัยเชิงเอกสารโดยมีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาความหมายและความสำคัญของนิทาน 2) เพื่อศึกษานิทานที่ปรากฏในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี 3) เพื่อศึกษาคุณค่าของนิทานที่ปรากฏในคัมภีร์มังคลัตถทีปนีต่อการพัฒนาชีวิต ซึ่งได้รวบรวมจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องแล้วนำมาวิเคราะห์เชื่อมโยงระหว่างเนื้อหาต่างๆ แต่ละบทให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ ผลการวิจัยพบว่า: 1) นิทานเป็นการเล่า เรื่องราวที่เล่าสืบต่อกันมาหรือมีผู้แต่งขึ้นเพื่อให้ผู้ฟังได้รับ ความสนุกสนานเพลิดเพลิน และสามารถนำความคิดไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ส่วนความสำคัญของนิทานนั้นทำให้ความเพลิดเพลิน สนุกสนานและผ่อนคลายความเครียด สร้างเสริมจินตนาการส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม กระชับความสัมพันธ์ในครอบครัว สะท้อนให้เห็นสภาพของสังคม 2) นิทานในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี เป็นเรื่องเล่าเรื่องราวต่างๆ ให้สอดคล้องกับเหตุการณ์ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมให้กับเทวดาทั้งหลายที่เข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าทูลถามปัญหาเรื่องมงคล มีทั้งเรื่องที่ดีและเรื่องที่ร้าย 3) คุณค่าของนิทานในการพัฒนาตนเองขั้นพื้นฐานและการพัฒนาตนเองขั้นกลางเพื่อเข้าถึงทิฏฐธัมมิกัตถะ และสัมปรายิกัตถะ โดยใช้ประกอบการอธิบายมงคลที่เกี่ยวกับการสร้างมาตรฐานกฎเกณฑ์ทางความคิดเห็นที่ถูกต้อง เป็นการเตรียมปัจจัยพื้นฐานที่จำเป็นในการสร้างชีวิต สามารถสร้างบุญกุศลอื่นๆ ได้ง่าย เป็นนิสัยติดตัวไปข้ามภพข้ามชาติ จะได้สันติสุขเป็นเครื่องตอบแทนไปชั่วกาลนาน ส่วนคุณค่าของนิทานในการพัฒนาตนเองขั้นสูงเพื่อเข้าถึงปรมัตถะ โดยใช้ประกอบการอธิบายมงคลที่เกี่ยวกับการเตรียมความพร้อมสำหรับการฝึกฝนอบรมจิต เพื่อยกระดับจิตใจให้สูงขึ้นจนกระทั่งสามารถขจัดกิเลสอย่างละเอียดบรรลุมรรคผลนิพพานได้
This study was a documentary research with the objectives 1) to investigate the meaning and importance of the tales, 2) to investigate the tales that appeared in the Mangalatthadipani Scripture, and 3) to investigate the value of the tales that appeared in the Mangalatthadipani Scripture. Data were collected from relevant documents and research and analyzed to link among the various contents in each chapter to meet the objectives. The results of research were found that: 1) A tale was a telling of stories that had been passed on or were created for the audience to enjoy and apply ideas into their everyday life and it was important in terms of leading to enjoy, fun, and relaxation, creating imagination, promoting morality, ethics, and family relationship, and reflecting social conditions. 2) Tales that appeared in the Mangalatthadipani Scripture were both good and bad stories that were consistent to the events the Lord Buddha showed to the angels who came to the Lord Buddha to inquire about the auspicious issues. 3) The value of the tales at the basic development and Intermediate development level In order to reach diññhadhammikattha and samparàyikattha was used for explaining auspicious issues related to the establishment of correct standards and rules as basic factors necessary to create life, other merits, and habits inherited to the next worlds along with receiving forever peace and at the most advanced development level In order to reach Paramattha was used for explaining auspicious issues related to the preparation for mental practices in order to elevate the mind to a higher level until it was able to eradicate the passion thoroughly and attain the nirvana.